زنگ خطر سیل دوباره در خوزستان

صدای پای سیل دوباره در خوزستان شنیده می‌شود. اولین باران سیل‌آسای زمستانه در هفته گذشته، خوزستان را به حالت آماده باش درآورد. سیل، بخش‌هایی از استان‌های همجوار را زیرآب برد و تصاویر دلهره آورش، یاد سیل بهار امسال را زنده کرد. حالا بیش از ۲ میلیارد مترمکعب سیلاب پشت سدهای خوزستان جمع شده که باید کم کم از سدها رها شود.

سدهای بزرگ روی کارون، اجازه نداده‌اند، اندکی از این سیلاب سهم این رودخانه شود، اما آب رودخانه‌های کرخه و دز بالا آمده است.

مسئولان سازمان آب و برق خوزستان هشدار داده‌اند که سدها باید برای سیلاب‌های بهاره آماده و مخازن آنها خالی شود. به همین منظور آب خروجی از سدها در حد تاب آوری رودخانه‌ها افزایش می‌یابد. آنطور که رابعی معاون سازمان آب و برق خوزستان گفته، قرار است خروجی سد دز به ۷۰۰ تا یک هزار مترمکعب درثانیه و خروجی سد کرخه به ۴۰۰ تا ۴۵۰ مترمکعب در ثانیه برسد.

با توجه به آماده نبودن روستاهای پایین دست این رودخانه‌ها اما نگرانی از تکرار سیل در آنها شدت گرفته است. هنوز خروجی سدها بیشتر نشده، چهار نقطه از مناطق پایین دست کرخه در شهر رفیع در شهرستان هویزه و بخش بستان در دشت آزادگان، در روزهای اخیر، آبگرفتگی را تجربه کردند. اگر چه گفته می‌شود این حادثه به دلیل لوله گذاری‌ها و شکستگی کانال‌های آب بوده اما افزایش جریان رودخانه، اثر خود را گذاشته است.

خروش دوباره دز و کرخه

مدیر دفتر حفاظت و مهندسی رودخانه‌ها و سواحل سازمان آب و برق خوزستان خواستار تسریع در ساخت و ترمیم سیل‌بندها شده است.

سید ابراهیم حسینی هشدار داده است: در صورت تاخیر در ترمیم‌ها با توجه به افزایش دبی رودخانه‌های کرخه و دز، احتمال تکرار آبگرفتگی در پایین دست وجود دارد اما در صورت ترمیم و استحکام بخشی سیل‌بندها مشکلی نخواهیم داشت.

به گفته وی سیل‌بندهای برخی از روستاهایی که در سیل بهار امسال دچار آبگرفتگی شده بودند به طور کامل استحکام بخشی و ترمیم نشده است، این مساله احتمال وقوع دوباره سیلاب در این روستاها را با افزایش دبی رودخانه‌های دز و کرخه بوجود آورده است.

وی با بیان اینکه تاثیر افزایش خروجی این سدها از هفته آینده تا اواخر اسفند مشخص می‌شود، تصریح می‌کند: بیشترین مشکل سیل‌بندها در پایین دست رودخانه کرخه در دهستان آهودشت در شوش و برخی روستاهای دشت آزادگان و هویزه و در پایین دست رودخانه دز در منطقه بامدژ شهرستان اهواز وجود دارد، که تهدید آبگرفتگی را در آنها قوت می‌بخشد.

حسینی می‌گوید: ظرفیت آبگذری کرخه در حال حاضر ۴۰۰ مترمکعب درثانیه است، البته در گذشته تا ۷۰۰ مترمکعب در ثانیه نیز به راحتی و بدون مشکل از کرخه عبور می‌کرد، در سیل بهار نیز آب تا دبی یک هزار و ۱۰۰ مترمکعب از رودخانه دز عبور کرده، بنابراین در صورت استحکام سیل‌بندها می‌توان امیدوار بود که افزایش خروجی سد بدون مشکل انجام شود، البته علاوه بر افزایش دبی در اسفند جاری، باید برای سیلاب‌های بهاره نیز از هم اکنون آمادگی ایجاد شود تا شاهد آبگرفتگی نباشیم.

وی می‌افزاید: بعد از فروکش کردن سیل بهار امسال، قرار بود که فرمانداری‌ها و بخشداری‌ها سیل‌بندها را تقویت و اصلاح کنند و تقسیم کار نیز صورت گرفته بود اما به دلیل کمبود اعتبار و ابلاغ دیرهنگام آن، تعهدات عملی نشده است.

حسینی ادامه می‌دهد: سازمان آب و برق نیز برای اقدامات پیشگیری از خسارت سیل، درخواست ۴۰ هزار میلیارد ریال کرده بود که ۴۸۰ میلیارد ریال (کمتر از یک درصد) اعتبار مورد نیاز پرداخت شده است بنابراین بسیاری از برنامه‌هایی که برای پیشگیری از خسارت‌های سیل پیش بینی شده بود، عملی نشد.

بامدژ روی خط قرمز

روستاهای ۶ شهرستان دزفول، شوش، شوشتر، اهواز، دشت آزادگان و هویزه از افزایش خروجی سدهای دز و کرخه متاثر می‌شوند. اما آهودشت از توابع شوش، شعیبیه از توابع شوشتر و بامدژ از توابع اهواز در حاشیه رودخانه دز؛ و روستاهای پایین دست کرخه در شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه، با افزایش خروجی سدها به دلیل ترمیم نشدن سیل بندها اکنون شرایط حساس‌تری دارند. فروردین ماه پارسال که خروجی سد کرخه به بیش از ۲ هزار مترمکعب برثانیه و خروجی سد دز به بیش از سه هزار مترمکعب بر ثانیه رسید، روستاهای زیادی به زیر آب رفت و خانواده‌های زیادی آواره شدند.

بخشدار مرکزی اهواز نیز نسبت به احتمال آبگرفتگی روستاهای دهستان بامدژ در صورت افزایش دبی خروجی سد کرخه تا بیش از یک هزار مترمکعب هشدار می‌دهد و می‌گوید: بیشترین آسیب را در سیل گذشته بخش بامدژ متحمل شد، نقاط حادی در این بخش وجود دارد، از سوی دیگر با توجه به اینکه روستاها در ساحل رودخانه دز و در زمین‌های بسیار پست واقع هستند، با آبگرفتگی یک روستا همه روستاهای دیگر هم به زیر آب می‌روند.

علی بلمچی می‌افزاید: بعد از فروکش کردن سیلاب، حجم خرابی زیاد و بسیاری از سیل بندها تخریب شده بود، بخش‌هایی از سیل‌بندها نیز در تابستان با کارگذاری پمپ‌های آبیاری کشاورزان تخریب شد، اکنون قسمت‌هایی را خودمان ترمیم کردیم و بخش‌هایی به سازمان همیاری شهرداری‌ها واگذار شد که باید در ساخت آنها تسریع شود.

‌وی تصریح می‌کند: همه ۱۴ روستای بخش بامدژ در معرض خطر سیل هستند، ۶ روستا شرایط حساس‌تری دارند که بحرانی‌ترین آنها روستای «سید نبی» است.

بلمچی مهمترین علت تاخیر در ترمیم سیل‌بندها را اختصاص نیافتن اعتبار لازم عنوان می‌کند و می‌گوید: مکاتبات زیادی در این مدت صورت گرفته، در حال حاضر انتظار ما این است که خروجی سد دز به بیش از ۷۰۰ افزایش نیابد.

وی با اشاره به ادامه بازسازی منازل سیل زده، می‌افزاید: تمام متقاضیان بازسازی و مرمت پرونده تشکیل داده و بهسازی ۱۰ روستای بخش در حال انجام است، ترمیم جاده‌های روستایی نیز اگر چه با تاخیر، شروع شده و و اکنون ۱۰ درصد پیشرفت دارد، در این مدت در روستاهای سیل زده ۱۰ مدرسه جدید ساخته و ۱۰ مدرسه بازسازی شده است.

سنگر ۴۰ ساله

بخشدار شعیبیه نیز با اشاره به کمبود اعتبار برای ترمیم و ساخت سیل‌بندهای این بخش می‌گوید: سیل‌بند شعیبیه یک سازه ۶۵ کیلومتری با ارتفاع سه متر و قدمت حدود ۴۰ سال است، با وجود کمبود اعتبار، تاکنون ۱۴ کیلومتر این سیل‌بند ترمیم و اغلب شکستگی ها، مسدود شده است.

باقر چعب می‌افزاید: ۳۴ روستای بخش شعیبیه در معرض طغیان رودخانه دز هستند، در بهار امسال ۱۷ روستای این بخش و شهر گوریه دچار آبگرفتگی شدند.

وی ادامه می‌دهد: سه هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی باید تعمیر و یا بازسازی شود که یک هزار و ۱۲۰۰ واحد آن احداثی و مابقی تعمیری است که ستاد بازسازی سیل اعلام کرده تا آخر امسال همه را تکمیل می‌کند.

بحران ۴۷ کیلومتری

فرماندار دشت آزادگان همچنین می گوید: این شهرستان با توجه به اینکه در انتهای حوضه کرخه قرار دارد، با افزایش جریان رودخانه هر لحظه امکان آبگرفتگی در آن وجود دارد، اکنون نیز در حالت آماده باش هستیم.

حمید سیلاوی مهمترین اقدام برای پیشگیری از آبگرفتگی این شهرستان را تحکیم سیل‌بندها می‌داند و می‌افزاید: بعد از فروکش کردن سیل امسال، تقریبا تمامی شکاف‌های سیل بندها ترمیم شده، اما به دلیل نبود اعتبار، استحکام سازی آنها انجام نشده است.

وی اضافه می‌کند: این شهرستان ۲۲۰ کیلومتر سیل‌بند دارد که ۴۷ کیلومتر از آنها نیازمند استحکام سازی است، ۱۶ کیلومتر از سیل‌بندها بحرانی و ۹ کیلومتر از آن شرایط فوق حاد دارد که در صورت بی‌توجهی برای مردم مشکل ساز می‌شود.

سیلاوی تاکید می‌کند: تحمل رودخانه کرخه عبور جریان بیش از ۴۰۰ مترمکعب برثانیه نیست و با رهاسازی بیش از این دبی از سد کرخه احتمال طغیان و آبگرفتگی وجود دارد و روستاهایی که فروردین زیرآب رفت دوباره در معرض سیل قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه بازسازی و تعمیر خانه‌های سیل زده هنوز به اتمام نرسیده، می‌گوید: بیش از ۹۰۰ واحد مسکونی باید بازسازی و بیش از ۳ هزار و ۷۰۰ واحد باید تعمیر شود، اکنون تمام پرونده‌ها کامل و تعمیرات انجام شده اما عملیات بازسازی خانه‌ها حدود ۶۰ درصد پیشرفت دارد که دلیل آن تعلل اهالی در تشکیل پرونده و بانک هاست و امیدواریم تا پایان سال یا اوایل سال آینده به اتمام برسد.

به گفته وی با توجه به نبود شرکت‌های بزرگ در دشت آزادگان، تامین ماشین آلات سنگین در زمان سیلاب و بحران بسیار دشوار است و اقدامات را با مشکل مواجه می‌کند.

همسایه‌های دل نگران کرخه

فرماندار حمیدیه همچنین در این رابطه می‌گوید: هنوز آب رودخانه کرخه آنقدر بالا نیامده که تهدید کننده باشد اما مردم به دلیل تجربه سیل فروردین، به شدت نگران هستند.

شاهین هاشمی مشکل اصلی را تقویت سیل‌بندها می‌داند و می‌افزاید: در این شهرستان ۴۰ کیلومتر سیل بند باید ساخته شود که۲۰ کیلومتر نقاط حساس و در حال حاضر ۶ کیلومتر از آن در حال اجراست و سیل‌بند شهر حمیدیه نیز در مرحله انتخاب پیمانکار است، اولویت با ساخت سیل بند روستای خسرج است که باید تسریع شود، از سوی دیگر دیواره‌های رودخانه و برخی نقاط که دچار فرسایش شده باید تثبیت شود.

وی دلیل تاخیر در اجرای سیل‌بندها را کمبود اعتبار عنوان می‌کند و می‌گوید: با توجه به اینکه اعتبارات به صورت اوراق مشارکت اختصاص یافته بود پیمانکاران رغبتی به همکاری نداشتند.

به گفته وی در سیل بهار امسال، ۱۵ روستای حمیدیه درگیر سیل بودند؛ ۶ روستا به طور کلی زیر آب رفت و ۷۰ درصد مابقی روستاها نیز دچار آبگرفتگی شده بود.

هاشمی با اشاره به ادامه بازسازی منازل سیل زده، توضیح می‌دهد: بهسازی روستاها در برنامه است، از ۴۴ واحد مسکونی که نیاز به بازسازی داشت، ۴۲ واحد در حال ساخت است که ۲۶ واحد به طور کامل تکمیل و مابقی نیز در حال تکمیل است که امیدواریم تا آخر سال به اتمام برسد.

تکرار حماسه سیل‌بند

در حالیکه افکار عمومی مشغول «ویروس کرونا» است، موعد سیلاب در خوزستان نزدیک می‌شود. هنوز یک سال از سیل بهار نگذشته و خرابی‌ها جبران نشده است. سیل بهار امسال ۲۱ شهرستان را فراگرفت و به گفته وزیر کشور ۴۰۰ هزار نفر را در خوزستان متاثر کرد.

بهار گذشته، روستاها و شهرها در مقابل سیل بی دفاع بودند، مردم به میدان آمدند و خاکریزها را بالا بردند. آیا با ساخته نشدن دیواره‌های حفاظتی باید شاهد تکرار «حماسه سیل‌بند» در خوزستان باشیم؟