چالش‌های ناتمام زیست محیطی در رودخانه دز
رودخانه دز یکی از شریان‌های مهم سیستم رودخانه کارون بزرگ در استان خوزستان است که علاوه بر ایفای نقش مهم در وضعیت کیفی و هیدرولیکی این سیستم، منبع تأمین آب بسیاری از کارخانجات صنعتی و طرح‌های بزرگ کشاورزی منطقه است.
امروزه وجود و قابل رویت بودن عناصر طبیعی در شهر ها شامل آسمان آبی، کوه، جنگل، ساحل، مناطق بکر و طبیعی، آب و کویر معانی ارزشمندی را برای ساکنان شهرها به‌وجود آورده است. اهمیت این امر در شرایط زندگی امروزی شهرها که سرشار از اضطراب، ازدحام و فشار است بیشتر احساس می شود.
رودخانه دز یکی از شریان‌های مهم سیستم رودخانه کارون بزرگ در استان خوزستان است که علاوه بر ایفای نقش مهم در وضعیت کیفی و هیدرولیکی این سیستم، منبع تأمین آب بسیاری از کارخانجات صنعتی و طرح‌های بزرگ کشاورزی منطقه است. شهرت خاص این رودخانه به آب زلال و تمیز آن است که در گرمای سوزان دزفول جاذبه‌ای منحصر به فرد برای گردشگری ایرانیان محسوب می‌شود.
«دز» اما مانند سایر رودخانه‌های خوزستان این روزها حال خوشی ندارد، کاهش آبدهی رودخانه بر اثر برداشت‌های روزافزون از یک سو و تخلیه پساب‌های شهری، صنعتی و بخصوص کشاورزی به رودخانه از سوی دیگر حیات این رودخانه را با تهدید مواجه کرده است.
ضرورت ثبت «دز» به‌عنوان رودخانه حفاظت شده
نماینده مردم دزفول در مجلس نیز رودخانه دز را یکی از اصلی ترین اِلمان های گردشگری این شهرستان می‌داند و می‌گوید: تلاش‌ها برای ثبت «دز» به‌عنوان رودخانه «حفاظت شده» آغاز شده است و امیدواریم تلاش‌ها در این زمینه به نتیجه برسد.
عباس پاپی زاده می‌افزاید: در صورتی‌که «دز» به‌عنوان رودخانه حفات شده به ثبت برسد کسی نمی تواند مجوز انتقال آب از سرشاخه های این رودخانه را صادر کند و وزارت نیرو نیز در زمینه تخصیص آب و هرگونه دست اندازی به این رودخانه با مشکل مواجه خواهد شد.
وی بیان می‌کند: برای ثبت رودخانه دز به‌عنوان رودخانه حفاظت شده تاکنون اقدامات زیادی انجام شده و در هفت ماه آینده نیز جلساتی در شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور در این راستا برگزار می‌شود تا با انجام رایزنی های اصولی، این طرح محقق شود.
نماینده مردم دزفول در مجلس می‌گوید: در صورتی که دز به‌عنوان رودخانه حفاظت شده ثبت شود، دو چالش اصلی رودخانه یعنی ریزش پساب و کاهش آبدهی رودخانه برطرف می‌شود و شکوه گذشته دز دوباره باز می‌گردد.
چالش‌های رودخانه دز
رئیس اداره حفاظت از محیط زیست دزفول نیز در این باره با بیان اینکه ورود فاضلاب از چند منطقه شهر و فاضلاب برخی ارگان‌های نظامی به رودخانه دز یکی از چالش‌های محیط‌زیستی در دزفول محسوب می‌شود، می‌گوید: بخشی از این فاضلاب‌ها مربوط به برخی مناطق شهرستان همجوار است، بخشی نیز مربوط به ورود فاضلاب کوی زیباشهر و سرریز فاضلاب کوی حافظ و فاضلاب برخی ارگان‌های نظامی به درون رودخانه است.
مصطفی استاد چینی گر درباره مهم‌ترین راهکار مقابله با این معضل زیست‌محیطی اظهار می‌کند: هرچند احداث تصفیه‌خانه فاضلاب شهر دزفول یک حرکت خوب و جدی است اما تکمیل سیستم جمع‌آوری و انتقال تمام شبکه فاضلاب به این تصفیه‌خانه می‌تواند بخش زیادی از این معضل را بهبود ببخشد؛ ضمن اینکه بسیاری از این فرآیندها نیازمند ایجاد تأسیسات توسط ارگان‌های دیگر است که لازم است در جلسات برنامه‌ریزی بودجه‌ای این موضوع مطرح و به دنبال یک بودجه با ردیف ملی برای رفع کلی این معضل شد.
وی با اشاره به تأثیر ورود پساب صنعتی و زهاب کشاورزی در کیفیت آب رودخانه دز می‌افزاید: با این وجود دبی نسبتاً مناسب رودخانه باعث شده تا این رودخانه از ظرفیت خودپالایشی برخوردار باشد به گونه‌ای که اکنون بر اساس آنالیزهایی که در فصول مختلف سال در نقاط مختلف رودخانه انجام شده، کیفیت آب رودخانه در وضعیت نسبتاً مطلوبی است اما طبیعی است که ورود این فاضلاب‌ها، زهاب و پساب‌ها باعث آلودگی رودخانه خواهند شد و همه متولیان باید با همکاری مانع این موضوع شوند.
وی رودخانه دز را شاه رگ حیاتی شمال خوزستان می‌داند و می‌گوید: صنعتی، کشاورزی، شرب و تأثیر فراوان رودخانه دز در بالا رفتن کیفیت آب رودخانه کارون به ویژه در فصل تابستان به دلیل کمبود دبی کارون، نقش مؤثر این رودخانه در جذب توریست و گردشگر، نقش رودخانه دز در محیط‌زیست که در اطراف و حاشیه آن بقایای جنگل‌های نیمه گرمسیری کشور باعث ایجاد زیست‌گاهی برای گوزن زرد ایرانی و لاک‌پشت فراتی شده از جمله دلایل شاه رگ بودن این ظرفیت خدادادی است.
ریزش فاضلاب در رودخانه دز در حال پیگیری است
رئیس اداره محیط زیست دزفول بیان می‌کند: متولی آب و بستر رودخانه دز، امور آب است، متولی حریم رودخانه اداره منابع طبیعی بوده و متولی کیفیت آب نیز اداره محیط‌زیست است. اگر قرار باشد متولی میزان دبی رودخانه یک ارگان دیگر باشد که در فصول مختلف با اختیار اقدام به کاهش و افزایش دبی آن کند. از سویی متولی حوزه داخل شهر رودخانه نیز شهرداری است تا حدودی غیرمنطقی است که متولی کیفیت آب اداره محیط‌زیست باشد و در نگاه همه این وظیفه صرفاً بر عهده این اداره باشد.
استاد چینی گر ادامه می‌دهد: وقتی فاضلاب وارد رودخانه می‌شود اگر رودخانه دبی کافی و مناسب را داشته باشد می‌تواند خودپالایشی کند اما اگر دبی رودخانه توسط ارگان متولی کم شود، قطعاً توان خودپالایشی رودخانه نیز وجود نخواهد داشت که در اینجا باید پرسید نقش اداره محیط‌زیست کجای این ماجرا است درحالی‌که متولی تمام بخش‌های مختلف رودخانه بر عهده دیگر ادارات است.
وی با بیان اینکه نمی‌شود میزان دبی، حریم، بستر و محدوده رودخانه دز بر عهده دیگر ارگان‌ها و ادارات باشد اما کیفیت آب رودخانه را همگان صرفاً از محیط‌زیست خواستار شوند، عنوان می‌کند: هر چند این تناقض جای بحث کارشناسی دارد اما تا حد امکان مکاتبات مختلف با آبفا، فرمانداری و ارگان‌های نظامی انجام می‌شود و موضوع ورود فاضلاب به درون رودخانه همچون گذشته در حال پیگیری است.