کرونا/ واکسن کرونا جاي واکسن آنفلوآنزا را مي‌گيرد؟

«آنفلوآنزا چندان به‌روش انتقال از راه هوا، يعني اين‌که ويروس در هوا معلق باشد به ديگري سرايت نمي‌کند؛ بنابراين اگر افراد نسبت به‌يکديگر فاصله داشته باشند احتمال انتقال ويروس ضعيف است، به اين خاطر مانند کوويد نگران آنفلوانزا نيستيم.»
مظاهر گودرزي: پيش از شيوع ويروس کرونا شايد تنها نگراني براي آغاز يک همه‌گيري آنفلوآنزا بود، ويروسي که همزمان با فصل سرد سال خودنمايي مي‌کرد و بعد از افزايش آمار ابتلا در مواردي هم از خود مرگ‌ومير به‌جا مي‌گذاشت، بيشتر هم کساني قرباني اين ويروس مي‌شدند که بيماري‌هاي زمينه‌اي داشتند. اما به مدد وجود واکسن‌هايي که به‌راحتي در داروخانه‌ها در دسترس عموم بود خيلي‌ها خودشان را در برابر آنفلوآنزا واکسينه مي‌کردند. با اين وجود بعد از شيوع کرونا، هم ويروس آنفلوآنزا و هم واکسن‌هاي آن تحت تاثير بيماري کوويد قرار گرفتند، طوري‌که تشخيص تفاوت ميان کوويد و آنفلوآنزا ديگر از شواهد باليني ممکن نبود.
درهمين‌باره حميدرضا نجاري، رئيس اداره آنفلوآنزاي مرکز مديريت بيماري‌هاي واگيردار وزارت بهداشت به خبرآنلاين مي‌گويد: «روند بيماري کوويد آهسته‌تر از آنفلوآنزا است، آنفلوآنزا يک بيماري حادِ تب‌دار و تنفسي است که ظرف چهار پنج روز به اوج خود مي‌رسد؛ اما در کوويد ما توقع داريم درگيري بافت ريه از روز ششم يا هفتم به بعد شروع شود، بنابراين روند بيماري در آنفلوآنزا سريع‌تر است. اما فرق ميان آنفلوآنزا و کوويد در کلينيک قابل تشخيص نيست. براي کادر پزشکي يک مرکز درماني سخت است که بخواهند اين دو بيماري تنفسي را از يکديگر تشخيص دهند، بنابراين در مواردي که علائم وجود دارد حتما تست آنفلوآنزا را از حدود نيمه دوم سال در مراکز درماني لحاظ مي‌کنند.»
همان‌طورکه گفته شد علاوه بر تشخيص بيماري، واکسن آنفلوآنزا هم با شيوع کرونا تحت تاثير کوويد قرار گرفت طوري‌که کاملاً کمياب شد. به‌گفته نجاري افزايش تقاضا براي تزريق واکسن آنفلوآنزا سبب شد در زمستان سال گذشته اين واکسن فقط به گروه‌هاي خاص تزريق شود و در دسترس عموم قرار نگيرد: «واکسن‌هاي آنفلوآنزا وارداتي هستند، سال گذشته وزارت بهداشت در تامين واکسن دچار چالش شد، البته بيشتر سازمان غذا و دارو بايد در اين خصوص پاسخگو باشد اما مي‌توان گفت واکسن يک مقدار دير در دسترس قرار گرفت و نکته دوم اين‌که محدود بود. براي همين امکان پخش آن در داروخانه‌هاي سطح شهر در سراسر کشور وجود نداشت.»
نجاري مي‌گويد: «سال گذشته يک اقبال عمومي عجيب و غريب براي تزريق واکسن آنفلوآنزا صورت گرفت که در سال‌هاي قبل از آن اصلاً وجود نداشت. آن روزها حتي برخي از پرسنل بهداشت و درمان از تزريق واکسن اجتناب مي‌کردند، با اين وجود سال گذشته همه آن‌ها واکسن آنفلوآنزا تزريق کردند، مردم هم تمايل داشتند واکسن بزنند حتي آن‌هايي که جزو گروه‌هاي با ريسک بالا محسوب نمي‌شدند. لذا نياز به واکسن بالا رفت چراکه افکار عمومي به اين سمت جلب شد که حداقل درخصوص آنفلوآنزا به يک امنيت نسبي برسيم. احتمال دارد براي امسال هم تمايل براي واکسن آنفلوآنزا بالا باشد.»
همان‌طورکه رئيس اداره آنفلوآنزاي مرکز مديريت بيماري‌هاي واگيردار وزارت بهداشت مي‌گويد احتمال دارد با شروع فصل سرما همانند سال گذشته، تقاضا براي تزريق واکسن آنفلوآنزا افزايش پيدا کند؛ تقاضايي که بايد ديد وزارت بهداشت براي آن تمهيداتي درنظر گرفته است؟

آقاي دکتر، در سال گذشته چند نفر به آنفلوآنزا مبتلا شدند؟
الان آمار دقيقي ندارم، اما از سال گذشته که بحث کوويد مطرح شد، آمار ابتلا به آنفلوآنزا پايين آمد؛ يعني موارد ابتلا به اين ويروس بسيار کم و چيزي نبود که نگران کننده باشد.
دليلش همان رعايت پروتکل‌هاي بهداشتي به‌خاطر ويروس کرونا بود؟
بله، به‌خاطر اين‌که آنفلوآنزا با تمهيداتي مانند فاصله اجتماعي و رعايت بهداشت خيلي کم سرايت مي‌کند و آمار موارد ابتلا را کاهش مي‌دهد. سرايت آنفلوآنزا اصلاً مانند کوويد نيست، لذا استفاده از ماسک و ساير اقداماتي‌ که مردم براي پيشگيري از کوويد انجام دادند در کنترل شيوع اين ويروس موثر بود. ضمن اين‌که در دنيا سوش قابل ملاحظه‌اي که تغييرات ژنتيکي براي آنفلوآنزا رخ داده باشد گزارش نشده است. امسال هم ما توقع نداريم اتفاق نگران کننده‌اي بيفتد اما هيچ چيز دور از انتظار نيست.
حالا که چيزي دور از انتظار نيست، آيا تمهيداتي براي تزريق واکسن آنفلوآنزا در نظر گرفته شده است؟
ببينيد، همه‌گيري که در آنفلوآنزا رخ مي‌دهد مانند کوويد نيست. درصد سرايت آنفلوآنزا کمتر است اما بيماري‌اي است که هميشه در نيمه دوم سال نظام سلامت کشور را با چالش مواجه مي‌کند. به‌همين خاطر مانند روال قبل در سال‌هاي گذشته افرادي که در مواجهه با ويروس آنفلوآنزا پر خطر محسوب مي‌شوند بايستي براي آن‌ها واکسيناسيون صورت بگيرد. از جمله خانم‌هاي باردار، افراد مسن، کساني‌که نقص سيستم ايمني و بيماري‌هاي خاص دارند، همچنين کادر بهداشت و درمان. لذا براي همه اين گروه‌ها از آن‌جايي‌که جزو افراد با رسيک بالا هستند، مانند روال گذشته تمهيداتي انديشيده شده که امسال هم واکسن جديد آنفلوآنزا دريافت کنند.
الان چند دُز اوکسن تهيه شده است؟
اين‌که دقيقاً چقدر واکسن آنفلوآنزا وارد کشور شده اطلاع ندارم، اما مي‌دانم مقدار قابل توجهي در اختيار وزارت بهداشت قرار دارد. اگرچه براي تهيه واکسن تا سقف مورد نياز هنوز درحال رايزني هستيم.
واکسن‌هاي کرونا که دارد تزريق مي‌شود براي جلوگيري از ابتلا به آنفلوآنزا موثر هستند؟
اصلاً اين‌گونه نيست، شکل ويروس‌ها با يکديگر متفاوت هستند. واکسن آنفلوآنزا بايستي بر اساس سوش‌هاي شايع همان سال که سازمان بهداشت جهاني تاييد مي‌کند تهيه و به افراد پر خطر تزريق شوند. بنابراين اين دو واکسن هيچ پوششي نسبت به هم ندارند.
در خبرها داشتيم که واکسن آنفلوآنزاي توليد داخل درحال ساخت است، از سرنوشت آن‌ خبر داريد؟ آيا براي امسال قابل تزريق هستند؟
بعضي از شرکت‌هايي که در زمينه واکسن فعاليت مي‌کنند درخصوص واکسن آنفلوآنزا فعاليت خودشان را شروع کردند. اما همه اين‌ها فعلاً در مرحله تحقيقات هستند نه توليد انبوه، بنابراين اين‌که اين واکسن‌هاي آنفلوآنزاي توليد داخل بتواند براي تزريق امسال به دست ما برسد کمي محل اما و اگر دارد. البته وزارت بهداشت تمايل دارد از توليدات داخل استفاده کند اما همان‌طورکه گفتم فعلاً مطالعات آن‌ها در مرحله تحقيقاتي است.
با اين وجود واکسن‌هايي که در اختيار داريد چه زماني توزيع مي‌شود؟
طبق آن‌چه گفته شده توزيع واکسن بايد در مهرماه صورت بگيرد.
شرايط توزيع واکسن چگونه است؟
همان‌طورکه گفتم خانم‌هاي باردار، افراد پرخطر که يک مشکل اورگانيک زمينه‌اي، يعني مشکلاتي مانند بيماري کبد دارند، افرادي که نقص سيستم ايمني دارند بايستي واکسن دريافت کنند. معرفي اين افراد با استفاده از مکانيسم‌هاي سيستم درمان صورت مي‌گيرد و آن‌ها در آينده نزديک حتما شامل حال واکسن آنفلوانزا خواهند شد. اما اين‌که واکسن در اختيار عموم قرار بگيرد با توجه به امکاناتي که الان وجود دارد کمي دور از ذهن است. البته با گذشت زمان و بعد از اين‌که افراد با ريسک بالا واکسن خودشان را دريافت کردند قطعاً واکسن در دسترس عموم قرار مي‌گيرد اما درحال حاضر چنين امکاني وجود دارد. وظيفه وزارت بهداشت اين است که براساس مستندات علمي رفتار کند. براي استفاده عموم از واکسن آنفلوآنزا هيچ سند معتبر علمي وجود ندارد. تمام منابع علمي واکسن را منوط به افراد پر خطر کردند.
افرادي که جزو گروه‌هاي خاص هستند براي تزريق واکسن چگونه بايد معرفي شوند؟
معمولاً اين‌طور است که پزشکان و مراکز درماني که بيماران پرخطر را تحت درمان دارند اين گروه‌ها را به مراکز بهداشتي درماني جهت واکسيناسيون معرفي مي‌کنند، کادر درمان و پرسنل بهداشت درمان هم که شناخته شده هستند، مادران باردار هم شناخته شده محسوب مي‌شوند چراکه در سامانه بهداشت پرونده دارند. بنابراين افراد شناخته شده مانند کادر درمان براي تزريق واکسن فراخوانده مي‌شوند و افرادي که در گروه‌هاي پرخطر هستند براي تزريق واکسن معرفي‌نامه دريافت مي‌کنند.
فصل سرما دارد مي‌رسد، شرايط ماه‌هاي آينده را درخصوص بيماري آنفلوآنزا چه‌طور پيش‌بيني مي‌کنيد و چه توصيه‌هاي بهداشتي داريد؟
انتظار داريم آنفلوآنزا امسال مشکلي ايجاد نکند. اگر همين مراقبت‌هاي بهداشتي فردي که براي پيشگيري از کوويد رعايت مي‌شود ادامه پيدا کند انتظار اپيدمي آنفلوآنزا را کمتر داريم. اگر همه افراد جامعه همين روش‌هاي پيشگيري از کوويد را به‌کار ببرند قطعاً در حاشيه امنيت آنفلوآنزا هستند. استفاده از ماسک، شست‌وسوي دستان و رعايت فاصله اجتماعي جزو اين موارد است. آنفلوآنزا چندان به‌روش انتقال از راه هوا، يعني اين‌که ويروس در هوا معلق باشد به ديگري سرايت نمي‌کند؛ بنابراين اگر افراد نسبت به‌يکديگر فاصله داشته باشند احتمال انتقال ويروس ضعيف است، به اين خاطر مانند کوويد نگران آنفلوانزا نيستيم. ضمن اينکه در فصل سرد سال براي آن دسته از بيماراني که علائم آن‌ها با کوويد تطبيق ندارد معمولاً دانشگاه‌ها از يک فاصله زماني شروع به نمونه‌گيري همزمان براي تشخيص کوويد و آنفلوآنزا مي‌کنند، همه آزمايشگاه‌هاي دانشگاه‌هاي علوم پزشکي که امکان انجام تست تشخيص را دارند موظفند در نيمه دوم سال در مواردي که ضرورت ايجاد مي‌کند حتما تست آنفلوآنزا براي بيماران خودشان انجام دهند. چنين کاري از جهت رصد آنفلوآنزا اهميت دارد.